बिर्तामोड । नेपालमा यो वर्ष हिउँदे वर्षा अत्यन्तै न्यून भएको छ, जसले कृषि, वातावरण र जलस्रोतमा गम्भीर असर पार्ने देखिन्छ। मौसमविद्हरूका अनुसार, पश्चिमी वायु प्रणाली कमजोर हुनु, जलवायु परिवर्तन तथा वातावरणीय अन्य कारणहरूले गर्दा यो वर्ष अपेक्षाकृत वर्षा हुन सकेको छैन।
मौसमविद्हरूको विश्लेषण नेपालको जल तथा मौसम विज्ञान विभागका अनुसार, हिउँदे वर्षाको प्रमुख स्रोत पश्चिमी वायु प्रणाली हो। तर, यो वर्ष पश्चिमी विक्षोभ (वेस्टर्न डिस्टर्बेन्स) सक्रिय नहुनुका साथै वायुमण्डलीय चक्रमा केही परिवर्तन देखिएको छ।
जलवायु वैज्ञानिकहरू भन्छन् कि जलवायु परिवर्तनका कारण विश्वव्यापी तापक्रम वृद्धि भई मौसमको सामान्य स्वरूपमा परिवर्तन आएको छ। यसले गर्दा नेपालको हिउँदे वर्षा प्रणाली प्रभावित हुन थालेको देखिन्छ।
हिउँदे वर्षा नहुँदा नेपालका कृषकहरू चिन्तित भएका छन्। विशेष गरी गहुँ, तोरी र अन्य जाडो मौसमका बालीहरूको उत्पादनमा प्रत्यक्ष असर पर्ने सम्भावना छ। पर्याप्त पानी नपाउँदा यी बालीहरू मर्न सक्छन् वा उत्पादनमा भारी गिरावट आउन सक्छ।
हिउँदे वर्षाको पानी हिमालमा हिउँको रूपमा सञ्चित हुने गर्छ, जसले गर्मी याममा नदी, खोलाहरूमा पानीको आपूर्ति गर्छ। तर, यसपटक पर्याप्त हिमपात नभएकाले गर्मी याममा जलसङ्कटको सम्भावना बढ्न सक्ने विज्ञहरू बताउँछन्।
हिउँदे वर्षा नभएपछि हावामा धुलो र प्रदूषणको मात्रा बढ्ने गरेको छ। जसका कारण वायु प्रदूषण बढ्ने तथा स्वास्थ्यमाथि प्रतिकूल असर पर्ने सम्भावना उच्च छ।
विज्ञहरूका अनुसार, जलवायु परिवर्तन अनुकूल नीति अवलम्बन गर्नु जरुरी छ। साथै, कृत्रिम वर्षा प्रविधि (क्लाउड सीडिङ), जलस्रोत व्यवस्थापन, र कृषि प्रविधिमा सुधार गरी पानीको सही उपयोग गर्नुपर्छ।
नेपाल सरकारले दीर्घकालीन रूपमा जलवायु परिवर्तन न्यूनीकरणका उपायहरू अवलम्बन गर्नुपर्ने विज्ञहरूको सुझाव छ।
