इलाम जिल्लाको सूर्योदय नगरपालिका ११ स्थित करफोकमा अवस्थित पञ्चकन्या मन्दिर स्थानीय र धार्मिक दृष्टिले अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण छ । यस मन्दिरले स्थानीय संस्कृति, परम्परा, र आस्थालाई उजागर गरेको छ । धार्मिक पर्यटनको केन्द्र बनेको यस मन्दिरले हजारौं श्रद्धालु तथा पर्यटकलाई आकर्षित गर्दै आएको छ।
पञ्चकन्या मन्दिरको स्थापना सटीक मिति इतिहासमा उल्लेख नभए पनि यसलाई धेरै दशक पुरानो मानिन्छ । स्थानीय जनश्रुति अनुसार, मन्दिरको निर्माण कुनै गम्भीर धार्मिक घटना वा विशेष धार्मिक व्यक्तित्वको प्रेरणामा गरिएको थियो। यस मन्दिरमा पाँच देवीहरूको पूजा गरिन्छ, जसलाई धार्मिक ग्रन्थहरूमा पञ्चकन्या भनिन्छ। यी पाँच देवीहरूमा सत्यता, पवित्रता, र आध्यात्मिक उन्नतिको प्रतीक रहेको मन्दिर व्यवस्थपन समिति सचिव ज्योती अधिकारीले बताए ।
स्थापना समयदेखि नै मन्दिरले स्थानीय बस्तीलाई धार्मिक र सामाजिक रुपमा एकतामा बाँधेको छ। यस क्षेत्रका पुर्खाहरूले यो मन्दिर निर्माण गर्दा स्थान विशेषको प्राकृतिक सौन्दर्य र आध्यात्मिक ऊर्जा महसुस गरेकाले यस स्थानलाई छानेको विश्वास गरिन्छ।
पञ्चकन्या मन्दिर हिन्दू धर्ममा पञ्चकन्या—अहिल्या, द्रौपदी, कुन्ती, तारा र मन्दोदरीको प्रतीकका रूपमा चिनिन्छ। यी पाँच महिलालाई धार्मिक दृष्टिले अत्यन्तै महत्वपूर्ण मानिन्छ। पञ्चकन्या देवीहरूको पूजा गर्दा व्यक्ति पापमुक्त हुने, धार्मिक उन्नति प्राप्त गर्ने, र जीवनका चुनौतीहरूसँग सामना गर्ने क्षमता प्राप्त हुने धार्मिक विश्वास रहेको छ ।
मन्दिरमा विशेषगरी दशैं, तिहार, र बालाचतुर्दशीमा ठूलो मेला लाग्छ। यस समयमा हजारौं भक्तजन देवीको दर्शन गर्न यहाँ पुग्छन्। मन्दिरमा नियमित रूपमा पूजापाठ, भजन, कीर्तन, र सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजना गरिन्छ। यी क्रियाकलापहरूले धार्मिक महत्वको मात्र होइन, सामाजिक एकता र संस्कृति संरक्षणको सन्देश पनि दिन्छ ।
स्थानीय बासिन्दाले मन्दिरको संरक्षण र व्यवस्थापनमा महत्वपूर्ण भूमिका खेलेका छन्। मन्दिरको व्यवस्थापन समिति र स्थानीय समुदायले पूजापाठ, मर्मतसम्भार, र धार्मिक क्रियाकलापहरूलाई निरन्तरता दिएका छन्। मन्दिरले पर्यटकलाई आकर्षित गरेपछि स्थानीय व्यवसाय—जस्तै होमस्टे, पसल, र यातायात सेवाले पनि प्रगति गरेको छ । नेपालकै एक प्रतिष्ठित व्यवसायिक प्रतिष्ठान पञ्चकन्या ग्रुपको नाम यसै मन्दिर संग जोडिएको हो । पञ्चकन्या गुपका संस्थापकहरुको पुरानो थाकथलो यसै क्षेत्रमा रहेको छ ।
पञ्चकन्या मन्दिरले पर्यावरण संरक्षण र सांस्कृतिक सम्पदाको महत्व झल्काउने प्रेरणा दिएको छ । मन्दिर वरपरको हरियालीले थप आकर्षण पैदा गरेको छ, जसले यहाँ आउने पर्यटकलाई प्राकृतिक र आध्यात्मिक शान्तिको अनुभव दिलाउँछ ।
इलामको करफोकमा रहेको पञ्चकन्या मन्दिरले धार्मिक, सांस्कृतिक, र पर्यटकीय दृष्टिले महत्त्वपूर्ण योगदान दिएको छ । यस मन्दिरले धार्मिक आस्था मात्रै होइन, स्थानीय समुदायको जीवनशैलीमा पनि सकारात्मक प्रभाव पारेको छ। नेपालजस्तो विविधतायुक्त देशमा यस्ता धार्मिक स्थलहरूले राष्ट्रिय एकता र सांस्कृतिक सम्पदाको संरक्षणमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छन्। पञ्चकन्या मन्दिर धार्मिक आस्थाको प्रतीक मात्र नभई, इलामको पहिचानका रूपमा पनि स्थापित छ ।
