झापा,
सन् २०२० सम्ममा रोगको निवारण गर्ने लक्ष्यका साथ सरकारले प्रत्येक वर्ष हात्तीपाइलेको जोखिम रहेका जिल्लामा औषधि खुवाउँदै आएको छ । यसवर्ष पनि पाँचथर, इलाम, झापा, भोजपुर, कपिलवस्तु, बारा लगायत २४ जिल्लामा सरकारले हात्तीपाइले विरुद्धको औषधि खुवाइँदैछ । तर जोखिम रहेका जिल्लामा सबैले औषधि सेवन गर्दैनन् । जसका कारण लक्षणबिहीन मानिएको हात्तीपाइले रोगका कारण शारीरिक रुपमा अशक्त तथा अपाङ्गता हुने क्रम रोकिएको छैन ।
पहिलो दिन छुटेकालाई दोस्रो र तेस्रो दिनमा औषधि खुवाइने
जोखिम रहेका २४ जिल्लाका ९१ लाख ५४ हजार मानिसलाई हात्तीपाइले विरुद्ध औषधि खुवाउने कामलाई सरकारले निरन्तरता दिएको छ । यो वर्ष फागुन १२ देखि १४ गते अभियान सञ्चालन हुँदैछ । हात्तीपाइले रोग निवारणका लागि राष्ट्रिय औषधि सेवन कार्यक्रम मार्फत ती जिल्लामा औषधि खुवाइने इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाले जनाएको छ ।
महाशाखाका वरिष्ठ जनस्वास्थ्य प्रशासक डा. विवेककुमार लालले भन्नुभयो, ‘प्रत्येक गाउँ–बस्तीमा औषधि वितरणका लागि हामीले अस्थायी बुथ निर्माण गर्छौै । तालिमप्राप्त स्वास्थ्यकर्मी तथा स्वयम्सेवकको निगरानीमा औषधि खुवाइन्छ, ।’ पहिलो दिन छुटेकालाई दोस्रो र तेस्रो दिन घरभेट गरी औषधि खुवाइने डा. लालले बताउनुभयो । ‘सम्भव भएसम्म घर–घरमै पुगेर औषधि वितरण गर्छौ’, डा. लाले भन्नुभयो ।
प्रारम्भिक चरणमा औषधि सेवन गरे बच्न सकिने
क्युलेक्स जातको लामखुट्टेको टोकाइबाट हुने हात्तीपाइले रोगका कारण ३० हजार बढी मानिसमा अपाङ्गता भएको सरकारी तथ्याङ्क छ । यस रोगको परजीवि शरीरमा प्रवेश गरेको वर्षौसम्म लक्षण देखा नपर्ने भएकाले पनि यसलाई लक्षणविहीन रोग भनिन्छ । तर प्रभारम्कि चरणमा औषधि सेवन गरे यसबाट बच्न सकिने शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पतालका रिसर्च युनिटका संयोजक डा. शेरबहादुर पुनले बताउनुभयो ।
डा. पुन भन्नुहुन्छ, ‘केहीलाई खुट्टाका नशाका हल्का सुन्निएको तथा रातो भएजस्तो तन्किएजस्तो हुन्छ । तर अधिकांशले यसमा ध्यानै दिदैनन् । त्यसपछि शरीरको कुनै अंग सुन्निएर आएपछि मात्र उसले हात्तीपाइले रोग लागेको थाहा पाउँछ ।’ प्रारम्भिक चरणमै औषधि सेवन गरे यसबाट बच्न सकिने डा. पुनले बताउनुभयो ।
टाउको दुख्ने, वाकवाकी लाग्ने समस्या आयो ? नआत्तिनुस्
दुई वर्ष मुनिका बालबालिका, गर्भवती, दीर्घ रोगीले तथा खाली पेटमा यो औषधि खान हुँदैन । औषधि खाएपछि केहीमा टाउको दुख्ने, वाकवाकी लाग्ने जस्ता समस्या आउन सक्छ तर यसमा आत्तिहाल्नु नपर्ने डा. पुनले स्पष्ट पार्नुभयो ।
‘यदि हाम्रो शरीरमा यसको परजीवि प्रवेश गरीसकेको हो भने मात्र यस्तो समस्या आउन सक्छ’, डा. पुनले भन्नुभयो , ‘यसमा आत्तिने भन्दा पनि औषधिले काम गरीरहेको भन्ने बुझ्नुपर्छ ।’ यी लक्षणहरु केही घण्टामै आफै हराएर जाने हुन्छ । तर लामो समयसम्म यस्ता समस्या आए नजिकैको स्वास्थ्य संस्थामा जान डा. पुनको आग्रह छ ।
सरकार भन्छ, ढुक्क ‘भएर औषधि खानुस्’
सरकारले सन् २००३ देखि हात्तीपाइले रोगविरुद्धको औषधि ६१ जिल्लाबाट खुवाउन सुरु गरेको थियो । औषधि सेवनपछि यसको जोखिम घट्दै गएपछि हाल २४ जिल्लामा मात्र यो कार्यक्रम सीमित छ । नेपालमा पटक–पटक गरी १० करोडभन्दा बढी मात्रामा औषधि खुवाइसकिएको डा. लालले जानकारी दिनुभयो । तर, औषधि सेवनबारे जनमानसमा रहेको भ्रम अझै पनि नहटेको भन्दै डा. लालले भन्नुभयो, ‘यो औषधि पूर्ण रुपमा सुरक्षित छ ।
हामी सबैले ढुक्क भएर औषधि सेवन गरौ ।’ हात्तीपाइले रोगको लक्षण वर्षौपछि मात्र देखापर्ने र लक्षण देखिसकेपछि निको पार्न सकिदैन । यस रोगबाट बच्न तथा प्रारम्भिक अवस्थामै पूर्ण रुपमा निको हुन औषधि सेवन गर्नुको अन्य विकल्प छैन । त्यसैले प्रभावित जिल्लाका स्थानीय यस रोगप्रति सचेत हुनु आवश्यक देखिन्छ । -रेडियो कान्तिपुरबाट
