तोल ल्होसार तामाङ समुदायको प्रमुख पर्व हो, जसले नयाँ वर्षको आगमनलाई चिरस्थायी उत्साह र सांस्कृतिक महत्वका साथ मनाइन्छ। “तोल“ को अर्थ नयाँ र “ल्होसार“ को अर्थ वर्ष परिवर्तन भन्ने हुन्छ। यो पर्व विशेषतः तामाङ जातिको ऐतिहासिक, धार्मिक र सांस्कृतिक पहिचानसँग जोडिएको छ। यसले तामाङ समुदायको परम्परा, सभ्यता र जीवनशैली झल्काउँछ।
पौराणिक पृष्ठभूमि
तोल ल्होसारको उत्पत्ति हिमालय क्षेत्रका बौद्ध परम्परासँग सम्बन्धित मानिन्छ। बौद्ध धर्म अनुसार, बुद्धका विभिन्न अवतारहरूको पूजा, ध्यान र नयाँ वर्षको शुभकामनाले यो पर्वलाई विशेष बनाउँछ। यस पर्वलाई १२ जनावरका चक्रसँग जोडिएको छ। यी जनावरहरू क्रमशः मुसा, गोरु, बाघ, खरायो, ड्रागन, सर्प, घोडा, भेंडा, बाँदर, चरा, कुकुर र सुँगुर हुन्। प्रत्येक वर्ष यी जनावरमध्ये एकको नाममा रहन्छ, जसले समयचक्रलाई संकेत गर्छ।
बौद्ध धर्मग्रन्थमा उल्लेख गरिए अनुसार, तोल ल्होसारमा नयाँ ऊर्जा, शान्ति र समृद्धिको प्रार्थना गर्ने परम्परा छ। तामाङ समुदायले यसलाई जीवनको नवीकरण र पुरानो वर्षलाई विदाई दिनेसँगै नयाँ वर्षलाई स्वागत गर्ने चाडको रूपमा लिन्छन्।
पर्व मनाउने विधि
१. गुम्बा पूजाः तोल ल्होसारको मुख्य आकर्षण गुम्बामा पूजा गर्नु हो। भिक्षुहरूले मन्त्र पाठ गर्दै नयाँ वर्षको लागि शान्ति, सुख र समृद्धिको प्रार्थना गर्छन्।
२. नाचगान र भजनः तामाङ समुदायको सांस्कृतिक नृत्य, “तमाङ सेलो“, र भजनले यो पर्वलाई झनै रमाइलो बनाउँछ।
३. परिवार र समाजको मिलनः परिवारका सदस्य र समाजका मानिसहरू भेला भएर मीठा परिकारहरू पकाउने र खाने चलन छ।
४. डोमा खेल खेल्नेः परम्परागत तामाङ खेलहरू खेल्दै रमाइलो गर्ने पनि यो पर्वको विशेषता हो।
धार्मिक महत्व
तोल ल्होसारले धर्म, प्रकृति, र समुदायबीचको समन्वयलाई महत्त्व दिन्छ। यस पर्वमा बौद्ध शिक्षाका पाँच सिद्धान्त – मैत्री, करुणा, प्रसन्नता, आनन्द र शान्तिलाई पालन गर्ने प्रयास गरिन्छ।
तोल ल्होसार केवल एउटा पर्व नभएर तामाङ समुदायको सांस्कृतिक सम्पत्ति हो, जसले परम्परागत मूल्यहरूको संरक्षण गर्दै नयाँ पिँढीलाई जागरूक बनाउँछ।
