कनकाई माई धार्मिक मेला, जसले धार्मिक आस्था र सांस्कृतिक एकतालाई प्रोत्साहन गर्ने उद्देश्य लिएको थियो, विगतका वर्षहरूसँग तुलना गर्दा यस मेलामा सहभागी हुने मानिसहरूको संख्या उल्लेखनीय रूपमा घट्दै गएको छ । यो अवस्थामा मेलाको पवित्रता, महत्त्व र आकर्षणप्रति प्रश्न उठाउन बाध्य बनाएको छ। एक दशक अघि लाखौं सर्वसाधराणहरु कनकाई माई मेलामा पुग्ने गर्दथिए । आज सम्म आईपुग्दा माईमेला पुग्नेहरुको संख्या हजारौंमा झरेको छ ।
संख्या घट्नुका प्रमुख कारणहरू
१. अवैध जुवा र विकृत गतिविधिको प्रभाव
मेलाको मूल उद्देश्य धार्मिक आस्था र सांस्कृतिक परम्पराको प्रवद्र्धन गर्नु हो। तर, पछिल्ला वर्षहरूमा मेला जुवा र जुवाजन्य खेलहरूको अखडामा परिणत हुँदै गएको छ। मेलाको वातावरण पवित्र रहनुको सट्टा विकृत गतिविधिले भरिएको हुँदा धार्मिक र सांस्कृतिक दृष्टिकोणले मेलाको महत्त्व ओझेलमा परेको छ।
२. सुरक्षाको अभाव
मेलामा अवैध गतिविधिहरूको मौलिकता र प्रशासनको कमजोर उपस्थिति देखिएको छ। सुरक्षाको अभावले ठगी, झगडा, र अन्य अप्रिय घटनाहरूको जोखिम बढाएको छ, जसका कारण परिवारका सदस्यहरू, विशेषगरी महिला र बालबालिका, मेलामा जान हिच्किचाउन थालेका छन्।
३. धार्मिक मूल्यमान्यतामा गिरावट
धार्मिक मेलालाई व्यवसायिक लाभको माध्यमका रूपमा प्रयोग गरिँदा यसका आध्यात्मिक पक्षमा ह्रास आएको छ। धार्मिक आस्था बोकेका मानिसहरूले मेलाको पवित्रता नष्ट हुँदै गएको अनुभव गरिरहेका छन्।
४. मेलाको व्यवस्थापनमा कमजोरी
मेलाको व्यवस्थापन र आयोजनामा देखिएको असंगतिले सहभागीहरूमा असन्तुष्टि ल्याएको छ। मूलभूत सुविधाहरू (शौचालय, खानेपानी, आवागमन, पार्किङ) को अभाव र भीड व्यवस्थापनको कमजोरीले मेलाको आकर्षण घटाएको छ।
५. जनचेतनाको वृद्धि
जुवा र अवैध गतिविधिको नकारात्मक प्रभावबारे जनचेतना बढ्दै जाँदा, धार्मिक आस्था राख्ने परिवार र व्यक्तिहरू मेलाबाट टाढा रहन थालेका छन्।
६. सामाजिक वातावरणमा परिवर्तन
समयको परिवर्तनसँगै धार्मिक मेलाहरूमा मानिसहरूको रुचि घट्दै गएको छ। आधुनिक मनोरञ्जनका अन्य माध्यमहरू उपलब्ध हुँदा यस्ता धार्मिक मेलामा सहभागी हुने युवापुस्ताको संख्या घटेको छ।
समाधानका उपाय
अवैध गतिविधिको पूर्ण रोकथामः जुवा र अन्य विकृत गतिविधिहरूलाई हटाउन प्रहरी र प्रशासनले सख्त कदम चाल्नुपर्छ।
धार्मिक पक्षको सुदृढीकरणः मेलामा धार्मिक कार्यक्रमहरूको महत्त्व बढाई धार्मिक आस्थामा विश्वास गर्ने जनतालाई पुनः आकर्षित गर्नुपर्छ।
सुरक्षा व्यवस्थाको सुधारः मेलास्थलमा पर्याप्त सुरक्षाकर्मी परिचालन गरी सहभागीहरूलाई सुरक्षित महसुस गराउनुपर्छ।
भौतिक पूर्वाधारको विकासः मेलास्थलमा मूलभूत सुविधाहरूको विकास गरी सहभागीहरूको सहजतामा ध्यान दिनुपर्छ।
जनचेतना अभियान सञ्चालनः मेलाको वास्तविक उद्देश्यबारे जनतालाई जानकारी गराई धार्मिक र सांस्कृतिक महत्त्वमा जोड दिनुपर्छ।
कनकाई मेला जस्ता धार्मिक मेलाहरू केवल धार्मिक क्रियाकलापका लागि मात्र नभई सामाजिक एकता र सांस्कृतिक धरोहरको संरक्षणका लागि पनि महत्त्वपूर्ण छन्। त्यसैले, मेलाको व्यवस्थापनमा देखिएका कमजोरीहरू सुधार गर्दै यसको वास्तविक उद्देश्यलाई पुनःस्थापना गर्न प्रशासन, आयोजक समिति र स्थानीय जनसमुदायले साझा प्रयास गर्नुपर्ने आवश्यकता छ। अन्यथा, यस मेलाको आकर्षण र महत्त्व क्रमशः घट्दै जानेछ।
