पाथीभरा देवी मन्दिर पूर्वी नेपालको ताप्लेजुङ जिल्लामा अवस्थित एक महत्वपूर्ण धार्मिक स्थल हो। यो स्थान हिन्दू र बौद्ध धर्मावलम्बीहरूका लागि पवित्र मानिन्छ। हरेक वर्ष हजारौं भक्तजनहरू यो मन्दिरमा दर्शनका लागि पुग्छन्, जसका लागि कठिन पहाडी यात्रा गर्नुपर्छ। हालसालै, यहाँ केबलकार निर्माणको प्रस्ताव अघि सारिएको छ, जसले यातायातलाई सहज बनाउनेछ। तर, यसले धार्मिक आस्था तथा स्थानीय संस्कृतिमा असर पार्ने चिन्ता व्यक्त गरिएको छ। यस लेखमा, पाथीभरामा केबलकार निर्माण गर्दा धार्मिक आस्था र आर्थिक समृद्धि बीचको सन्तुलनबारे विस्तृत रूपमा चर्चा गरिनेछ।
धार्मिक दृष्टिकोण र आस्थामा सम्भावित असर
पाथीभरा देवीलाई श्रद्धा गर्ने भक्तजनहरू लामो पैदलयात्रा गरेर मन्दिरमा पुग्ने परम्परागत अभ्यासलाई आध्यात्मिक संकल्पको रुपमा लिन्छन्। उनीहरू कठिन यात्रा पार गरेर मन्दिर पुग्दा आफ्नो आस्था र भक्तिलाई अझै प्रगाढ बनाएको अनुभव गर्छन्। यदि केबलकार निर्माण गरियो भने, यो धार्मिक यात्रामा सहजता आउनेछ, जसले भक्तजनहरूका लागि शारीरिक रूपमा लाभदायी होला, तर त्यसले परम्परागत धार्मिक भावनामा प्रभाव पार्न सक्छ।
धार्मिक दृष्टिकोणले हेर्दा, पदयात्रा एउटा भक्ति प्रदर्शनको माध्यम हो। नेपालका धेरै पवित्र स्थलहरू जस्तै गोसाइँकुण्ड, मुक्तिनाथ, र स्वयम्भूनाथसम्म पुग्दा कठिन यात्रा गर्नु नै धार्मिकताको प्रतीक मानिन्छ। केबलकारजस्तो सुविधाले यी यात्राहरूलाई सुविधाजनक त बनाउँछ, तर भक्तजनहरूको परिश्रम, तपस्या र भक्तिभावमा असर पार्न सक्छ।
त्यसबाहेक, केही धार्मिक गुरु र स्थानीय बासिन्दाहरूले विश्वास गर्छन् कि मन्दिर क्षेत्रको प्राकृतिक र आध्यात्मिक ऊर्जा नै भक्तजनहरूको मुख्य आकर्षण हो। केबलकारको निर्माणले यहाँको शान्त वातावरण, जैविक विविधता, तथा परम्परागत धार्मिक संस्कारमा असर पार्न सक्छ।
आर्थिक लाभ र स्थानीय समृद्धि
अर्कोतर्फ, आर्थिक दृष्टिकोणले हेर्दा केबलकारले ठूलो आर्थिक अवसर प्रदान गर्ने देखिन्छ। हाल मन्दिरसम्म पुग्न यात्रुहरूलाई लामो समय लाग्छ, जसका कारण धेरै पर्यटक तथा वृद्ध भक्तजनहरू जान सक्दैनन्। केबलकारले यात्रालाई छिटो, सहज, र सुरक्षित बनाउँछ, जसले गर्दा धेरै भक्तजन तथा पर्यटकहरूलाई आकर्षित गर्न सकिन्छ।
यसबाट प्रत्यक्ष रूपमा स्थानीय अर्थतन्त्रमा सुधार आउनेछ। स्थानीय व्यवसायीहरू, होटल, गाइड, तथा अन्य पर्यटनसँग सम्बन्धित उद्योगहरूलाई यसले ठूलो लाभ पुर्याउनेछ। साथै, केबलकार सञ्चालनका लागि आवश्यक जनशक्ति, प्राविधिक दक्षता, तथा पूर्वाधारले स्थानीय बासिन्दाहरूलाई रोजगारीको अवसर पनि प्रदान गर्नेछ।
नेपालमा अघिल्लो दशकमा मनकामना मन्दिरमा केबलकार निर्माणपछि त्यहाँको पर्यटन व्यवसाय उल्लेखनीय रूपमा फस्टाएको छ। मनकामना केबलकार नेपालकै पहिलो केबलकार सेवा हो, जसले भक्तजन तथा पर्यटकहरूलाई ठूलो राहत प्रदान गरेको छ। उस्तै प्रवृत्ति पाथीभरामा पनि देखिन सक्छ। यदि यहाँ केबलकार बनाइयो भने, धार्मिक पर्यटन प्रवद्र्धन हुनेछ, जसले स्थानीय तथा राष्ट्रिय स्तरमा आर्थिक लाभ पुर्याउनेछ।
सम्भावित चुनौतीहरू
यद्यपि केबलकार निर्माणले धेरै फाइदा ल्याउन सक्छ, तर यसको केही चुनौतीहरू पनि छन्। पहिलो, धार्मिक आस्थामा पर्ने असरलाई कसरी न्यून गर्न सकिन्छ भन्ने हो। केबलकारले परम्परागत यात्रा संस्कृतिलाई विस्थापित गरिदिन सक्छ, जसले धार्मिक समुदायबीच असन्तोष ल्याउने सम्भावना रहन्छ।
दोस्रो, पर्यावरणीय प्रभावलाई ध्यान दिनुपर्छ। पाथीभरा क्षेत्र जैविक विविधताले भरिपूर्ण छ, जहाँ धेरै महत्वपूर्ण वनस्पति तथा जीवजन्तु पाइन्छन्। केबलकार निर्माण गर्दा वन फँडानी, भू–क्षय, तथा जैविक प्रणालीमा असर पर्ने खतरा रहन्छ। यदि परियोजना अघि बढाइन्छ भने वातावरणीय प्रभाव मूल्यांकन गरी सम्भावित असरलाई न्यून गर्ने योजना अपनाउन आवश्यक छ।
तेस्रो, स्थानीय संस्कृतिमा पर्ने प्रभाव पनि विचारणीय छ। स्थानीय समुदायको रोजगारी तथा व्यवसायलाई प्रत्यक्ष लाभ पुग्ने गरि योजना बनाउनुपर्छ। पर्यटन वृद्धि भए तापनि यदि स्थानीय बासिन्दाहरूको परम्परागत व्यवसाय घाटामा जान्छ भने, उनीहरूलाई प्रत्यक्ष आर्थिक लाभ नहुन सक्छ।
सन्तुलित दृष्टिकोण
पाथीभरामा केबलकार निर्माण गर्ने कि नगर्ने भन्ने बहसलाई सन्तुलित ढंगले बुझ्न आवश्यक छ। धार्मिक आस्थालाई सम्मान गर्दै, आर्थिक सम्भावनालाई पनि बेवास्ता गर्न मिल्दैन। यसका लागि निम्न सुझावहरू लागू गर्न सकिन्छः
धार्मिक समुदायसँग परामर्शः केबलकार निर्माण अघि धार्मिक गुरुहरू, मन्दिर व्यवस्थापन समिति, तथा भक्तजनहरूसँग व्यापक परामर्श गर्नुपर्छ। उनीहरूको भावना तथा सुझावलाई आधार मानेर योजना निर्माण गर्नुपर्छ।
पर्यावरणीय अध्ययनः वातावरणीय प्रभाव न्यूनीकरणका लागि वैज्ञानिक अध्ययन आवश्यक छ। जंगल कटान, जैविक विविधताको संरक्षण, तथा प्राकृतिक स्रोतहरूको सही व्यवस्थापन गरिनुपर्छ।
स्थानीय रोजगारीको प्रवद्र्धनः केबलकार परियोजनामा स्थानीय जनशक्तिलाई प्राथमिकता दिइनुपर्छ। गाइड, सुरक्षागार्ड, तथा अन्य सेवा प्रदायकहरू स्थानीय हुनुपर्छ, जसले समुदायको आर्थिक उन्नति गराउँछ।
पदयात्रा विकल्प सुरक्षित राख्नेः केबलकार सँगै परम्परागत पदयात्रालाई पनि प्रवद्र्धन गर्नुपर्छ। भक्तजनहरूलाई यात्रा गर्ने विभिन्न विकल्प प्रदान गर्नुपर्छ, ताकि जो पैदलै जान चाहन्छन्, उनीहरूलाई पनि सहज वातावरण मिलोस्।
संस्कृति तथा परम्परालाई जोगाउने उपायः केबलकार निर्माणपछि मन्दिर परिसरमा धार्मिक गतिविधि, मेलाहरू, तथा सांस्कृतिक कार्यक्रमहरूलाई निरन्तरता दिन सकिन्छ, जसले परम्परागत धर्म, संस्कार, तथा संस्कृतिलाई संरक्षण गर्छ।
पाथीभरामा केबलकार निर्माणले धार्मिक आस्थामा असर पार्ने कि आर्थिक फाइदा ल्याउने भन्ने बहस अझै चलिरहेको छ। केबलकारले यात्रा सहज बनाउने, पर्यटन प्रवद्र्धन गर्ने, तथा स्थानीय अर्थतन्त्रमा योगदान गर्ने निश्चित छ। तर, यसले धार्मिक संस्कार तथा परम्परामा असर गर्नसक्ने सम्भावनालाई पनि बेवास्ता गर्न सकिन्न।
त्यसैले, यस विषयमा सन्तुलित निर्णय लिन आवश्यक छ। धार्मिक, आर्थिक, तथा वातावरणीय पक्षलाई ध्यानमा राख्दै योजना अघि बढाउनु बुद्धिमानी हुनेछ। केबलकारले पाथीभरालाई अझ धेरै भक्तजन तथा पर्यटकहरूको आकर्षणको केन्द्र बनाउनेछ, तर धार्मिक आस्था, परम्परा, तथा प्रकृतिको संरक्षणलाई पनि प्राथमिकता दिनुपर्छ। यदि यी पक्षहरूलाई ध्यानपूर्वक व्यवस्थापन गरियो भने, पाथीभरामा केबलकार धार्मिक पर्यटन र आर्थिक समृद्धि दुवैका लागि लाभदायक साबित हुन सक्छ।
