नेपालको आन्दोलनको इतिहास हेरौँ भने –सडकमा भीड जम्मा पार्न माइकिङको आवाज, टेन्ट टाँगिएका तुल, चौराहामा टाँसिएका व्यानर, हरेक हातमा बाँडिएका पर्चा अनिवार्य जस्तै देखिन्थे । विरोध भन्नासाथ लाउडस्पिकरमा चर्को नारा, भित्तामा चिटारिएका पोस्टर र सडकका छेउछाउ रंगिएका पर्चा सम्झिन्थ्यौँ ।
तर, अहिले जेन–जी पुस्ताले देखाइदिएको आन्दोलनमा यी मध्ये एक पनि उपकरण प्रयोग भएन । कुनै माइकिङ चलाइएन, तुल र व्यानरको खर्चै भएन, पर्चा छपाउने प्रेसलाई कामै परेन । तर पनि देशको सिंगो नक्सा थरथराइरहेको छ ।
यसको कारण एकै हो –डिजिटल युगको करामत ।
स्क्रिनमै मञ्च
आजको पुस्ताले सडकमा माइक खोज्दैन, बरु फोनकै स्क्रिनलाई मञ्च बनाउँछ । ३० सेकेन्डको टिकटक क्लिप, केही सेकेन्डको फेसबुक लाइभ वा ट्विटर (एक्स) मा ह्यासट्याग –यहीँबाट आन्दोलनको स्वर लाखौँसम्म पुग्छ ।
पर्चाभन्दा छिटो सन्देश
पहिला पर्चा छापेर बाँड्न दिनौं लाग्थ्यो । तर अहिले एउटा भिडियो अपलोड गर्नासाथ हजारौँले शेयर गर्छन्, लाखौँले हेर्छन् । आन्दोलनको मर्म घडीघडीमा अपडेट हुन्छ, फोटो र क्लिपमार्फत् तुरुन्तै जनतासम्म पुग्छ ।
व्यानरभन्दा आकर्षक दृश्यभाषा
काठको पोलमा टाँसिने व्यानरलाई अहिले ’मीम’ ले प्रतिस्थापन गरेको छ । एक मीम वा डिजाइन गरिएको पोस्टले हास्य, व्यङ्ग्य र आक्रोशलाई एउटै फ्रेममा बाँधेर विश्वभर पुर्याउँछ ।
हिउँदको आगोझैँ फैलिने आक्रोश
पारम्परिक आन्दोलनले केही समयमै थाक्थ्यो –माइक बन्द भयो, पर्चा सकियो, व्यानर फाट्यो भने भीड विघटन हुन्थ्यो । तर डिजिटल आन्दोलन स्क्रिनको ब्याट्रीले मात्रै चल्छ । चार्ज भएभरि स्वर बन्दैबढ्दै जान्छ, आक्रोश हिउँदमा आगोझैँ फैलिन्छ ।
निष्कर्ष
जेन–जीले देखाइदिएको कुरो स्पष्ट छ –आन्दोलनको स्वर अब कागज वा कपडामा होइन, डिजिटल स्क्रिनमै उत्कीर्ण हुन्छ । ब्यानर टाँस्ने ठाउँ नभए पनि ह्यासट्याग ट्रेन्ड हुन्छ, पर्चा बाँड्ने मान्छे नभए पनि पोस्ट हरेक हातमा पुग्छ ।
नेपालको आन्दोलनको यो नयाँ अध्यायले सिकाएको पाठ –“भविष्यमा माइकभन्दा शक्तिशाली मोबाइल हुन्छ, र तुलभन्दा आकर्षक डिजिटल स्क्रिन ।“
