दमक । जाडो मौसम सुरु भएसँगै झापाको दमक क्षेत्रमा वायुमण्डलमा धुलोको मात्रा अत्यधिक बढेको छ । वर्षा नहुँदा जमिन सुकेको र हावा स्थिर रहने भएकाले सडक, निर्माण स्थल र खुला जमिनबाट उड्ने धुलो वातावरणमा नै थामिने अवस्था बनेको छ । यसले स्थानीय बासिन्दाहरूमा स्वास्थ्य जोखिम बढाएको छ।

दमकमा पछिल्लो केही हप्तादेखि वायु गुणस्तर (AQI) लगातार कमजोर देखिएको छ । बिहान–साँझको चिसो हावामा धुलोका साना कण (PM₂.₅ र PM₁₀) ले वायुमण्डल धुम्म बनाउने अवस्था धेरै दिन देखिएको छ । यस्ता कण सास फेर्दा फोक्सोभित्र गहिरासम्म प्रवेश गर्ने भएकाले जोखिम निकै उच्च मानिन्छ।

स्वास्थ्यकर्मीका अनुसार दमक क्षेत्रमा निम्न समस्या बढ्ने सम्भावना छः

• सास फेर्न गाह्रो हुने, खोकी, घाँटी चिसो लाग्ने

• अस्थमा, एलर्जी, ब्रोंकाइटिसका समस्या तीव्र हुने

• बालबालिका र वृद्धहरूमा निमोनिया र फोक्सोका रोगको जोखिम बढ्ने

• दीर्घकालीन रूपमा मुटु तथा फोक्सोसम्बन्धी रोगको सम्भावना

जाडो मौसममा प्रतिरक्षा प्रणाली कमजोर हुने भएकाले धुलो र चिसो दुबैको संयुक्त प्रभाव अझै खतरनाक हुने विशेषज्ञहरू बताउँछन्।

समस्या बढ्नुका कारणहरू

• सुख्खा हावा र वर्षा नहुँदा जमिन सुकेर धुलो सजिलै उड्ने

• सडक विस्तार तथा निर्माण कार्यमा आवश्यक धुलो नियन्त्रण नअपनाइने

• खुला जमिन, पोखरी किनार, र कच्ची बाटोबाट अत्यधिक धुलो उड्ने

• दैनिक सवारी–साधनको चाप र स्थानीय क्रियाकलाप

स्थानीय बासिन्दाको गुनासो
दमकका बासिन्दाहरूका अनुसार बिहानै हावा चिसोसँगै धुलो मिसिएर घरभित्रसमेत जम्ने गरेको छ । विद्यालय जाने बालबालिका तथा सडकको किनारमा व्यवसाय गर्नेहरू बढी प्रभावित भएका छन्।

नगरपालिकाको चुनौती
दमक नगरपालिकाले धुलो नियन्त्रणका केही पहल गर्दै आए पनि सुख्खा मौसममा समस्या नियन्त्रणभन्दा बाहिर जाने गरेको छ । नियमित सडक धुलाई, निर्माणस्थल व्यवस्थापन, तथा खुला माटोमैत्री क्षेत्रमा पानी छर्कने जस्ता कार्य प्रभावकारी रूपमा हुन नसकेको स्थानीयको गुनासो छ।

बच्ने उपायहरू

• बाहिर निस्कँदा गुणस्तरयुक्त मास्क (N95 जस्ता) प्रयोग गर्ने

• घरको झ्याल–ढोका सफा राख्ने, अत्यधिक धुलो भएको बेला बन्द राख्ने

• सुत्ने कोठा र बसोबास क्षेत्र नियमित झाडापुछा गर्ने

• बालबालिका, वृद्ध तथा अस्थमा भएका व्यक्तिले अत्यधिक धुलो भएको बेला बाहिर कम निस्कने

• नगरपालिका र समुदाय मिलेर निर्माण स्थल तथा कच्ची बाटोमा धुलो नियन्त्रणको व्यवस्था सुदृढ गर्ने

• खुला फोहोर जलाउने कार्य पूर्ण रूपमा रोक्ने

जाडो मौसम सुरु भएसँगै दमकमा वायु प्रदूषणको चुनौती थपिएको छ । धुलोका कारण स्वास्थ्यमा पर्ने जोखिम गम्भीर देखिएकाले स्थानीय निकाय, समुदाय तथा जनस्वास्थ्य संस्थाहरूले संयुक्त रूपमा प्रभावकारी कदम चाल्नुपर्ने आवश्यकता बढेको छ। समयमै ध्यान नदिँदा वातावरणीय समस्या दीर्घकालीन स्वास्थ्य संकटमा परिणत हुन सक्छ।