लक्षण अनुसार B–12 कमीको जोखिम कति हुन्छ?
यदि तलका लक्षणहरू मध्ये २–३ वा बढी भेटिन्छन् भने मध्यमदेखि उच्च जोखिम मानिन्छ:
👉 उच्च जोखिमका संकेत
-
दीर्घ थकान, कमजोरी
-
हात–खुट्टा सुन्निने/झनझनाउने
-
जिब्रो रातो, पोल्ने
-
चाल चलन अस्थिर
-
सम्झन शक्ति कमजोर
-
छाला फिंक देखिनु
-
मुटु छिटो धड्किनु
-
श्वास फेर्न गाह्रो
-
भोक कम हुनु, तौल घट्नु
👉 मध्यम जोखिमका संकेत
-
चक्कर लाग्ने
-
मानसिक थकान
-
तनाव, चिडचिडापन
-
हल्का कब्जियत/दिसा समस्या
👉 कम जोखिमका संकेत
-
सामान्य कमजोरी मात्र
-
कहिलेकाहीँ थकान
👉 नोट: यी लक्षणहरू व्यक्तिगत हुन्छन्, त्यसैले १००% निश्चित निदान गर्न परीक्षण अनिवार्य हुन्छ।
२) कुन–कुन परीक्षण गर्नुपर्छ? (सबैभन्दा विश्वसनीय)
१) Serum Vitamin B–12 level
-
मुख्य परीक्षण।
-
200 pg/mL भन्दा कम → कमी
-
200–350 बीच → Borderline (थप परीक्षण आवश्यक)
२) Methylmalonic acid (MMA)
-
B–12 कमी भएमा MMA बढ्छ।
-
B–12 कमी पुष्टि गर्न अत्यन्तै विश्वसनीय।
३) Homocysteine level
-
B–12 र फोलिक एसिड कमीमा बढ्छ।
-
सहायक परीक्षण।
४) CBC (Complete Blood Count)
-
ठूलो आकारका रातो रक्तकोशिका (Macrocytic anemia) देखिए B–12 कमीको संकेत।
👉 यदि परीक्षण गर्न एक/दुई मात्र छान्नु पर्यो भने:
CBC + B–12 level सिफारिस हुन्छ।
बोर्डरलाइन आएमा MMA जाँच।
३) B–12 कसरी बढाउने? (सिधा, सरल र सुरक्षित उपाय)
A) खाना (Diet) बाट
B–12 मुख्यतः जनावरजन्य खानेकुराबाट पाइन्छ:
-
मासु (कुखुरा, बाख्रा, सुँगुर)
-
माछा
-
अण्डा
-
दूध, दही, चीज
-
कलेजो (सबैभन्दा बढी B–12)
👉 शाकाहारी भएमा:
-
B–12 fortified foods (दूध, चिउरा, breakfast cereals)
B) सप्लिमेन्टबाट
जरूरत परेमा २ तरिकाले:
1) ट्याब्लेट (Oral B–12 / Methylcobalamin / Cyanocobalamin)
500–1500 mcg दैनिक 1–3 महिना
(डाक्टरको सल्लाहमा)
2) इन्जेक्सन (Hydroxocobalamin / Methylcobalamin)
-
गम्भीर कमी वा स्नायु लक्षण भएमा
-
सुरुमा: हप्तामा 1–2 पटक
-
पछि: महिनामा एकपटक
C) पचाउने प्रणाली समस्यायुक्त भएमा
-
ग्यास्ट्राइटिस
-
पेटको अम्ल कम हुने
-
मेटफर्मिन/एसीडिटीको औषधि खानेबानी
👉 यस्तो अवस्थामा इन्जेक्सन ट्याब्लेटभन्दा बढी असरदार हुन्छ।
