बिर्तामोड । संयुक्त राष्ट्रसंघको विश्व खाद्य कार्यक्रम (WFP) ले चेतावनी दिएको छ कि युद्धले तहसनहस बनेको गाजामा झन्डै एक तिहाइ जनसंख्या धेरै दिनदेखि भोकै बस्न बाध्य भएको छ। यता नेपालमा भने लगातार बढ्दै गएको बाह्य ऋण भविष्यमा ठूलो आर्थिक चुनौती बन्न सक्ने चिन्ता विज्ञहरूले व्यक्त गरेका छन्।
गाजामा चरम भोकमरी
गाजाको अवस्थालाई डब्लुएफपीले “अझै डरलाग्दो र चिन्ताजनक“ भन्दै यसअघि नै गम्भीर चेतावनी दिएको थियो।
तीन जनामध्ये करिब एक जना मानिसले धेरै दिनदेखि केही खान पाएका छैनन्। ९० हजारभन्दा बढी महिला र बालबालिका तुरुन्तै उपचार आवश्यक पर्ने कुपोषणमा पुगेका छन्। यो वर्षको मेदेखि सेप्टेम्बरसम्म करिब ४.७ लाख मानिस चरम भोकमरीको अवस्थामा पुग्ने अनुमान गरिएको छ।
संस्थाले राहत अभावकै कारण मानिसहरूको मृत्यु भइरहेको जनाएको छ। इजरायलले गएको मार्चदेखि राहत सामग्री प्रवेशमा रोक लगाएको हुँदा बजारमा उपलब्ध अलि–अलि खाद्यान्न पनि अत्यन्तै महँगो भएको छ । मानव अधिकारकर्मीहरूले यस अवस्थालाई “युद्धभन्दा पनि भोकले मारिने“ भयावह परिस्थिति भन्दै अन्तर्राष्ट्रिय समुदायलाई दबाब बढाउन आह्वान गरेका छन्।
नेपालमा बढ्दो बाह्य ऋण
यसैबीच नेपालमा भने आर्थिक संकटको संकेत बलियो बन्दै गएको छ। अर्थशास्त्रीहरूका अनुसार नेपालले पछिल्ला वर्षहरूमा सडक, जलविद्युत्, विमानस्थल र पुनर्निर्माणका लागि ठूलो मात्रामा ऋण लिएको छ। हालसम्म नेपालमा बाह्य ऋणको मात्रा २६ खर्ब ७६ अर्ब तीन करोड पुगेको छ । जुन कुल गार्हस्थ्य उत्पादनको ४६ दशमलव ९१ प्रतिशत हुन आउँछ । ऋणको ब्याज र किस्ता तिर्नै सरकारले वार्षिक बजेटको ठूलो हिस्सा छुट्याउनुपर्ने अवस्था आइपरेको छ।
विशेषज्ञहरूले उत्पादनमूलक क्षेत्रमा लगानी नभए भविष्यमा ऋण तिर्नै कठिन हुने र नेपाल ‘ऋणजाल’ मा फस्ने खतरा बढ्ने चेतावनी दिएका छन्। तर ऊर्जा निर्यात, कृषि–उद्योग र पर्यटन क्षेत्रलाई सबल बनाउन सकिए ऋण व्यवस्थापन सम्भव हुने उनीहरूको मत छ।
दुई संकटको पाठ
गाजाको युद्ध–प्रेरित भोकमरी र नेपालको ऋण–निर्भरता फरक प्रकृतिका भए पनि दुवै घटनाले एउटै सन्देश दिन्छन् – आधारभूत सुरक्षामा धक्का पुग्दा मानवीय वा आर्थिक, दुवै खालका गम्भीर संकट आउन सक्छन्।
