बिर्तामोड। हिन्दु धर्मशास्त्र अनुसार हप्ताका सातवटै दिन कुनै न कुनै देवी–देवतासँग सम्बन्धित मानिन्छ। तिनै दिनमध्ये ’बुधबार’ बुध ग्रहसँग सम्बन्धित छ, जुन दिनलाई श्रीकृष्ण (विशेषगरी विठोबा÷विथाल स्वरूप) को पूजा–अर्चना गर्ने परम्परा छ।
यस दिनको धार्मिक र ज्योतिषीय महत्त्व व्यापक छ। श्रद्धालुहरूले विशेषगरी श्रीकृष्णको पूजा गर्दा बुध ग्रह शुभ फल दिने विश्वास गरिन्छ। बुध ग्रह बुद्धि, वाणी, शिक्षा, व्यापार र कूटनीतिसँग सम्बन्धित भएकोले श्रीकृष्णको पूजा बुधबार गरिनु स्वाभाविक मानिन्छ। श्रीकृष्णलाई ‘योगेश्वर’ अर्थात् बुद्धिका देवता मानिन्छन्, जसले महाभारत जस्तो युद्धमा पनि धर्मको मार्ग देखाए।
धार्मिक ग्रन्थ र पुराणमा उल्लेख
विष्णु पुराण, भागवत पुराण, स्कन्द पुराण जस्ता धर्मग्रन्थमा श्रीकृष्णका गुण, लीलाहरू र नीतिकथाहरू उल्लेख गरिएका छन्। तिनीहरूमा उहाँलाई सबैभन्दा चतुर, धर्मनिष्ठ, न्यायप्रिय र भक्तवत्सलको रूपमा चित्रण गरिएको छ। यी सबै गुण बुध ग्रहका प्रतिनिधि गुणहरूसँग मेल खान्छन्। त्यसैले बुधबारको दिन श्रीकृष्णको पूजा गर्दा बुध ग्रहको दोष शान्त हुने र जीवनमा सकारात्मकता आउने विश्वास गरिन्छ।
विठोबा पूजा परम्परा र भक्तिकालीन सन्देश
महाराष्ट्र, कर्नाटक, गोवा तथा नेपालका केही क्षेत्रहरूमा बुधबार विशेषगरी विठोबा (श्रीकृष्णको अवतार) को पूजा गरिन्छ। भक्त सन्त नामदेव, तुकाराम, चोखामेला आदि भक्तहरूले विठोबा भक्ति–मार्गलाई जीवनको मूल मन्त्र बनाएका थिए। बुधबारको दिन विठोबा मन्दिरहरूमा विशेष पूजा, भजन र कीर्तन गरिने परम्परा अझै जिवन्त छ।
बुधबार गरिने पुण्यकर्महरू
गाईलाई हरियो घाँस खुवाउनेः हिन्दु धर्ममा गाईलाई माताको रूपमा पूजिन्छ। बुधबार गाईलाई घाँस खुवाउँदा सबै देवी–देवताहरूको कृपा प्राप्त हुने मानिन्छ। मुंगको दाल दान गर्नेः आर्थिक कष्टहरू निवारण हुने विश्वास छ। गणेशलाई सिन्दुर र लड्डु चढाउनेः बुध ग्रह दोष हटाउन गणेशको पूजा पनि अत्यन्त फलदायी मानिन्छ। तुलसी पातको प्रयोगः श्रीकृष्णलाई तुलसी अत्यन्त प्रिय भएकाले पूजा गर्दा तुलसी पात अनिवार्य हुन्छ।
नयाँ कार्य थालनीको शुभ समय
बुधबारलाई शुभ आरम्भको दिनका रूपमा समेत लिइन्छ। कुनै पनि नयाँ कामको थालनी यस दिन गर्दा सफलता प्राप्त हुने विश्वास हिन्दु धर्ममा गहिरो रूपमा जरा गाडेको छ।
बुधबार श्रीकृष्णको पूजा गर्नु केवल धार्मिक कर्म मात्र नभई मानसिक शुद्धि, बुद्धिको विकास र आध्यात्मिक उन्नतिको एक मार्ग पनि हो। आध्यात्मिक दृष्टिले हेर्दा बुधबार श्रद्धा, समर्पण र भक्ति भावले भरिएको पवित्र दिन हो।
