आज पनि विश्वभर लाखौं मानिसहरूले अनुसरण गर्दै आएका जैन धर्मका २४ औं तीर्थंकर भगवान महावीरको जीवन र शिक्षाले धर्म, दर्शन र मानवता प्रति गहिरो प्रभाव पारेको छ। ईसा पूर्व ५९९ सालतिर बिहार राज्यको कुण्डलपुरमा जन्मिएका वर्धमान, पछि महावीरको नामले प्रसिद्ध भए।
राजा सिद्धार्थ र रानी त्रिशला देवीका सुपुत्र वर्धमानले ३० वर्षको उमेरमा राजपाठ र पारिवारिक जीवन त्यागेर आत्मज्ञानको खोजमा कठोर तपस्याको मार्ग रोजे। १२ वर्ष लामो कठिन साधनापछि उनले केवलज्ञान (सर्वज्ञता) प्राप्त गरे र त्यसपछि ‘महावीर’ अर्थात् ‘महान वीर’ का रूपमा चिनिए।
महावीरले समाजमा अहिंसा, सत्य, अस्तेय, ब्रह्मचर्य र अपरिग्रहका पाँच प्रमुख सिद्धान्तहरू प्रचार गरे। उनको शिक्षाले हिंसा, लोभ र आसक्ति विरुद्ध गहिरो सन्देश दियो। महावीरले धर्मलाई केवल पूजा वा कर्मकाण्डमा सीमित नराखी आत्म-परिष्कार र नैतिक जीवनशैलीमा केन्द्रित गरे।
ईसा पूर्व ५२७ मा पावापुरीमा महावीरले शरीर त्याग गरे, जसलाई जैन धर्ममा मोक्ष प्राप्तिको दिन मानिन्छ। उनको जीवन र दर्शन आज पनि जैन अनुयायीहरू मात्र नभई शान्तिप्रेमी विश्वसमुदायको लागि प्रेरणादायी बनेको छ।
भगवान महावीरको सन्देश – “जिउन देऊ र बाँच” आजको विश्वमा अझ सान्दर्भिक देखिन्छ। उनका विचारहरू मानवता, करुणा र आत्म-संयमका मार्गदर्शक बनेका छन्।
