स्मृतिको ढोकामा ढकढक गर्दा सधैं अर्जुनधाराको आँगन खुल्छ । मुवा र बुवाको हात समातेर पहिलोपटक जब म अर्जुनधारा पुगेँ, मन्दिरको घण्टीले मेरो नानी –मनै तर्सिएको थियो । पोखरीको बीचमा उभिएको अर्जुनको मूर्ति, वरिपरि शान्त गाईहरू, अनि धारा बगिरहेको आवाज –त्यो दृश्य मेरो कल्पनाभन्दा परको चमत्कार थियो ।
बुवाले भनेको सम्झिन्छु –“बाबु, यो धारा अर्जुनले वाण प्रहार गरेर खोलेका हुन् । गाईहरू प्यासले तड्पिँदा, उनले आफ्नो वीरताको शक्ति धर्म र करुणामा प्रयोग गरे ।“
त्यो दिनदेखि अर्जुन मेरो लागि केवल महाभारतको पात्र रहेनन्, उनी करुणाका प्रतीक बने ।
श्रावणको भीड र बाल आँखाको चमत्कार
श्रावण महिनामा मुवा बिहानै बेलपत्र टिपेर ल्याउनुहुन्थ्यो । हामी सबैकुराले भिजेका बेलपत्र हातमा लिएर मन्दिरतिर लाग्थ्यौँ । सहरका गल्लीहरूमा गुञ्जिने “बोल बम“ को स्वर अझै कानमा बज्छ ।
श्रद्धाले भिजेका ती दिनहरूमा मेरो बाल–आँखाले मन्दिरलाई देवताको दरबार ठान्थ्यो । धारा वरिपरि बग्ने भक्तको भीड, ढकनीमा दूध, काँधमा काँवर बोकेका भक्तजन –त्यो दृश्य आजको कुनै चलचित्रभन्दा कम थिएन ।
मलाई लाग्थ्यो –“शिव स्वयं यहीं आएर हाम्रा मनको पीडा सुन्नुहुन्छ ।“
किशोर वय र साथीहरूको रमाइलो
जब किशोर भएँ, अर्जुनधारा तीर्थभन्दा पनि मेलाको थलो लाग्थ्यो । साथीहरूसँग शनिबार साइकल चढेर पुग्थ्यौँ । पोखरी वरिपरि खेल्थ्यौँ, धारा मुनि नुहाउँथ्यौँ । पर्खालमा टेकेर भुटेको चनाको स्वाद लिन्थ्यौँ । धारा मुनि पस्दा लाग्थ्यो –“आज मेरो सबै पाप बगेर गएको छ ।“
सिक्का फ्याँकेर इच्छा माग्ने हाम्रो बाल–विश्वासले त्यो पोखरीलाई जादुई बनाइदिन्थ्यो । कसैलाई प्रेम भेटियोस् भन्ने, कसैलाई परीक्षामा पास होस् भन्ने –ती सबै इच्छाहरू अहिले सम्झिँदा बालापनको मासूमियत जस्तो लाग्छ ।
प्रश्नहरूको वयस्कता
तर उमेर बढ्दै गएसँगै मनमा प्रश्नहरू जन्मिन थाले ।
–किन धारा वरिपरि फोहोर हुन्छ ?
–किन धार्मिक मेला लाग्दा बाटोमै प्लास्टिक, धुलो र भीडको अस्तव्यस्तता देखिन्छ ?
–“पूर्वको पशुपति“ भनिए पनि किन यहाँको व्यवस्थापन यति कमजोर छ ?
आस्था त अझै थियो, तर आँखाले देखेको वास्तविकताले मलाई पीडा दिन थाल्यो । अर्जुनधारा केवल श्रद्धा होइन, हाम्रो बेवास्ताको प्रमाण पनि बन्दै गइरहेको छ भन्ने महसुस भयो ।
आजको दृष्टि, भोलिको जिम्मेवारी
केही समयअघि फेरि अर्जुनधारा पुगेँ । बिहानै धारा मुनि बसेर हातमा पानी छोप्दा मनमा अनायासै आँसु आयो ।
बालापनको शुद्धता, किशोरावस्थाको रमाइलो, र वयस्कताको पीडा सबै एउटै धारामा मिसिएर आएको जस्तो लाग्यो ।
आज मलाई लाग्छ –अर्जुनले वाण प्रहार गरेर गाईहरूको प्यास मेटाए, तर हाम्रो पुस्ताले अझ ठूलो प्यास मेटाउनुपर्छ ।
त्यो प्यास हो –संरक्षणको प्यास, सरसफाइको प्यास, र भविष्यप्रतिको जिम्मेवारीको प्यास ।
निष्कर्ष : मेरो अर्जुनधारा, हाम्रो धरोहर
अर्जुनधारा मेरो लागि केवल धार्मिक स्थल होइन । यो मेरो बाल्यकालको पहिलो कथा हो, किशोरावस्थाको रमाइलो हो, र आजको चेतनाको आह्वान हो । धारा अझै बगिरहेको छ, तर प्रश्न छ –के हाम्रो संकल्प पनि त्यत्तिकै अविरल बगिरहेको छ ?
यदि हामीले जोगाउन सक्यौँ भने, भोलिका पुस्ताले पनि पोखरीमा सिक्का फ्याँकेर इच्छा माग्नेछन् । तर यदि हामीले बेवास्ता गर्यौँ भने, उनीहरूले केवल पुस्ताकै पानामा पढ्नेछन् –“एकदिन यहाँ अर्जुनले धारा खोलेका थिए ।“
