उज्यालो नेपाल पार्टीसँग एकीकरण टुंगिएपछि राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) ले समानुपातिक तर्फको बन्द सूची निर्वाचन आयोगमा बुझाएको छ। ११० जनाको पूर्ण सूची बुझाउँदै रास्वपाले आफ्नो मूल नारा ‘जान्ने, बुझ्ने र बोल्न सक्ने प्रतिनिधि’ लाई व्यवहारमै उतारेको दाबी गरेको छ।
सूची हेर्दा रास्वपाले आदिवासी जनजाति, खस आर्य, दलित, मधेशी, थारू र मुस्लिम समुदाय सबैलाई समेट्दै समानुपातिक प्रतिनिधित्वमा सामाजिक सन्तुलन खोजेको देखिन्छ। अझ महत्वपूर्ण कुरा, सूचीमा ९ जना डाक्टरसहित उच्च शिक्षित, पेशागत रूपमा सक्षम र सार्वजनिक बहसमा बोल्न सक्ने व्यक्तिहरूलाई प्राथमिकता दिइएको छ।
पुराना दलको अभ्यास : पहुँच र भागबण्डा
नेपालका परम्परागत दलहरू कांग्रेस, एमाले, माओवादीलगायतले विगतमा समानुपातिक सूचीलाई प्रायः
नेताका आफन्त,
पार्टी चन्दा व्यवस्थापन गर्ने,
चुनावमा पराजित भएका नेतालाई ‘सान्त्वना सिट’
दिने माध्यम बनाउँदै आएका छन्।
यसकै परिणामस्वरूप संसदमा पुग्ने धेरै सांसद न नीतिगत बहसमा प्रभावकारी देखिए, न जनताको मुद्दा उठाउन सक्षम। ‘बोल्न नजान्ने सांसद’ भन्ने आलोचना स्वयं जनस्तरमै स्थापित छ।
रास्वपाको फरक अभ्यास : योग्यता र प्रतिनिधित्व
रास्वपाको सूची भने जातीय प्रतिनिधित्वसँगै पेशागत क्षमता जोडिएको देखिन्छ।
डा. राम लामा, डा. नन्दन यादव, डा. अभिषेकराज सिंह, डा. सुधन झा, डा. रञ्जित पंजियारलगायतका नामले पार्टीले संसदलाई नीतिनिर्माणको थलो बनाउने प्रयास गरेको संकेत गर्छ।
दलित समुदायमा रुपक विश्वकर्मा, प्रकाश सपुतजस्ता सामाजिक चेतना बोकेका पात्र, आदिवासी जनजातिमा बौद्धिक पृष्ठभूमिका व्यक्तिहरू, महिलातर्फ पनि सक्रिय र शिक्षित अनुहारहरू सूचीमा परेका छन्।
पुरानो राजनीति बनाम नयाँ सोच
२०७९ को निर्वाचनमा रास्वपाले प्रत्यक्षतर्फ ८ र समानुपातिकतर्फ १३ गरी २१ सिट जित्दै संसदमा आफूलाई वैकल्पिक शक्तिका रूपमा स्थापित गरिसकेको छ। अहिलेको बन्द सूचीले रास्वपा ‘पुरानो शैलीको राजनीति होइन, नयाँ अभ्यास’ को बाटोमा रहेको सन्देश दिएको छ ।
जहाँ पुराना दलहरू सत्ता, सम्झौता र सन्तुलन मा सीमित देखिन्छन्, त्यहाँ रास्वपाले योग्यता, शिक्षित प्रतिनिधि र जवाफदेह राजनीति लाई प्राथमिकतामा राखेको स्पष्ट देखिन्छ।
अब प्रश्न यो होइन कि सूचीमा को परे,
प्रश्न यो हो– संसद अब बहसको थलो बन्छ कि भागबण्डाको?
र यही प्रश्नको उत्तर खोज्दै मतदाता फेरि नयाँ र पुरानो राजनीतिलाई तुलनात्मक नजरले हेर्न थालेका छन्।
