अपाङ्गमैत्री संरचना  (disabled-friendly infrastructure) आधुनिक समाजको अपरिहार्य पक्ष हो। यसले अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूलाई समावेशी र समान अवसर प्रदान गर्न, उनीहरूको जीवनस्तर सुधार गर्न, र समाजमा उनीहरूको योगदान सुनिश्चित गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ।

अपाङ्गमैत्री संरचनाको खाँचोका कारणहरूः
समान पहुँचको अधिकारः अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूलाई सार्वजनिक स्थल, भवन, र यातायातमा सहज पहुँच सुनिश्चित गर्न आवश्यक छ। संविधानले समान अधिकार प्रदान गरे पनि व्यवहारमा यी व्यक्तिहरू विभिन्न अवरोधहरूको सामना गर्न बाध्य छन्।

समाजमा समावेशिताः अपाङ्गमैत्री संरचनाले उनीहरूलाई समाजको मुख्यधारमा समावेश गर्न मद्दत गर्दछ। शिक्षालय, कार्यालय, र सार्वजनिक स्थलहरूमा पहुँचले उनीहरूलाई स्वतन्त्र रूपमा काम गर्न प्रेरित गर्छ।

आर्थिक सहभागिताः जब अपाङ्ग व्यक्तिहरूलाई रोजगार, शिक्षा, र व्यवसायमा सहज पहुँच दिइन्छ, यसले उनीहरूको आर्थिक योगदान बढाउँछ, जसले समग्र राष्ट्रको विकासमा मद्दत गर्दछ।

मानसिक स्वास्थ्य सुधारः सहज पहुँचले अपाङ्ग व्यक्तिहरूलाई आत्मनिर्भर महसुस गराउँछ, जसले उनीहरूको आत्मसम्मान र मानसिक स्वास्थ्यलाई बलियो बनाउँछ।

वैधानिक र नैतिक दायित्वः संयुक्त राष्ट्र संघको अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूको अधिकारसम्बन्धी महासन्धि (UNCRPD का सदस्य देशका रूपमा, नेपालले अपाङ्गमैत्री संरचना निर्माण गर्ने दायित्व वहन गरेको छ।

अपाङ्गमैत्री संरचनाका उदाहरणहरूः
र्‍याम्प (Ramp):  सार्वजनिक भवन र निजी स्थानहरूमा ह्वीलचेयर प्रयोगकर्ताका लागि ¥याम्पको व्यवस्था।
एलिभेटर र लिफ्टः अपाङ्ग व्यक्तिहरूलाई तला परिवर्तन गर्न सजिलो बनाउने उपकरण।
ब्रेल साइनः दृष्टिविहीन व्यक्तिका लागि ब्रेल भाषामा संकेतहरू।
विशेष शौचालयः अपाङ्गता भएका व्यक्तिका लागि फराकिलो र सजिलो शौचालय।
सडक पार गर्ने सुविधाः फुटपाथमा निचोरेका क्षेत्र र अडियो सिग्नल।

अपाङ्गमैत्री संरचना समाजमा सबैका लागि समावेशीता र समानता सुनिश्चित गर्ने दिशामा महत्त्वपूर्ण कदम हो। यो मात्र अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूको हकअधिकार होइन, तर हाम्रो सामाजिक न्याय र दायित्वको पनि अभिन्न हिस्सा हो। यस्तो संरचना निर्माणमा सबैको सहयोग र सचेतना आवश्यक छ।