नेपाली कांग्रेसको आन्तरिक जीवन असन्तुलनको घेरामा पर्न थालेको छ । एक समयमा लोकतन्त्रको पहरा मानिएको यो दलको नेतृत्व असुल, कार्यक्रम, क्षमता अनि लोकप्रियताले तय हुनुपर्ने थियो । तर असन्तुलनको कारक बन्दै गएको छ — चाटुकारिता, दलभित्रको अस्वस्थ सम्बन्ध अनि बाहिरी प्रभाव ।
कांग्रेसको आसन्न पन्ध्रौँ महाधिवेशनको पूर्वसन्ध्यामा सभापतिप्रति अनेक नाम चर्चामा छन् । शेर बहादुर देउवा दुई पल्ट सभापति हुन सक्दा असन्तुष्टि चुलिन थालेको छ । विधिप्रद उम्मेदवारी हुन असमर्थ रहेपछि उहाँको राजनीतिक प्रभाव जोगाउन प्रयास सुरु गरिएको छ । धर्मपत्नी आरजु राणालाई परराष्ट्र मन्त्री बनाएर दलको मूल घेरामा ल्याउनुपर्ने प्रयास त्यस्तै एक उदाहरण हो ।
देउवा बाहिरिंदै जाँदा आफू निकटको व्यक्तिलाई नेतृत्वमा पु¥याउनुपर्ने चासोमा छन् । यो प्रयासमा पूर्णबहादुर खड्का, शशांक कोइराला, कृष्ण सिटौला, विमलेन्द्र निधि, प्रकाशमान सिंह आदिलाई अगाडि ल्याउन सकिने कुरा गरिंदैछ । सुरुमा प्रभावशाली मानिएका गगन थापा असन्तुलनको यो खेलमा ओझेल पर्न थालेको अनुभूति हुन थालेको छ ।
संस्थापन इतरमा भने शेखर कोइराला एक्लो नेताको रुपमा अघि आएका छन् । सुरु देखि असन्तुष्टि व्यक्त गरिरहेका शेखरको लोकप्रियता दलभित्र फैलँदै गएको छ । असन्तुलनको विरोधमा, दलको असली पहिचान जोगाउनुपर्ने पक्षमा शेखरको कुरा अधिक स्वीकार हुन थालेको छ ।
गृह मन्त्रीको भिसा विवाद असोस् या राजावादीको कार्यक्रमको समर्थन असो, शेखरको अभिव्यक्तिले दलको असन्तुलनको असन्तुष्टि प्रतिनिधित्व गर्यो । धर्मको कुरा जनमतमा लग्नुपर्ने अभिप्राय सहितको उसको अभिव्यक्तिले अधिकतर नेता असन्तुलनको पक्षमा रहे पनि शेखर इतरको भूमिका खेल्न तयार रहेको कुरा दर्शाउँछ ।
देउवा बाहिरिंदै जाँदा शेखरको प्रभाव असन्तुलनको घेराबाट दललाई बाहिर ल्याउन सक्षम हुन सक्ने विश्लेषण हुन थालेको छ । संस्थापनको असन्तुलनको असन्तुष्टि शिखरमा पुगेको समयमा शेखरको लोकप्रियता बढ्नुलाई साधारण मान्न सकिंदैन ।
त्यस्तै बाहिरी दलको प्रभावको कुरा असन्तुलनको अर्को कारकको रुपमा देखा परेको छ । दलको असन्तुलनको लाभ बाहिरी दलहरुले सजिलो गरि लिन सक्न सक्छन् । गिरिजा प्रसाद कोईराला जस्ता नेता असाधारण परिस्थिति मा दलको एकतालाई जोगाउन सक्षम रहे । राजा ज्ञानेन्द्रको असंवैधानिक शासनको अन्त्यमा गिरिजाले खेककेको भूमिका इसका उदाहरण हो ।
अबको सभापति तय हुँदा आन्तरिक असन्तुलनको कारकको साथ बाहिरी दलको प्रभावको कुरा पनि महत्वपूर्ण रहनेछ । कांग्रेसको असन्तुलन असन्तुष्टि, चाटुकारिता अनि बाहिरी प्रभावको शिकार हुन सक्दैन । असन्तुलनको असन्तुष्टिले दलको भविष्य असन्तुलित गराउन सक्छ ।
यो असन्तुलनको असन्तुष्टिले एक कुरा भने साफ ग¥योः दलको असली क्षमता कार्यक्रम, लोकप्रियता, अनि इमान्दारीमा हुनुपर्ने रहेछ । चाटुकारिता, असन्तुलन अनि बाहिरी प्रभावको दलमा वर्चस्व हुन सक्दैन ।
अबको नेतृत्व तय हुँदा दलको असन्तुलनको कारकको पहिचान गरि, एकजुट हुन सक्नुपर्ने चुनौति छ । यो असन्तुलनको असन्तुष्टिले दलको भविष्य तय गर्ला — एकजुट हुन सक्यो भने दल अझ बलियो हुन सक्छ, असन्तुलनको दलदलमा परिरह्यो भने असन्तुष्टि अधिक फैलने खतरा हुन्छ ।
