काठमाडौँ– गत चैत ११ गतेबाट लगाइएको लकडाउनका कारण विकास निर्माण, उद्योग कलकारखाना, यातायात लगायत सम्पूर्ण क्षेत्र पूर्ण बन्द छन् । सबैतिर बन्द हुँदा पेट्रोलियम तेलको खपत ह्वात्तै घटेको छ । यसबाट झण्डै २८ अर्ब रुपियाँ बाहिरिनबाट जोगिएको छ ।
ठूलो मात्रामा पेट्रोलियम तेल खपत गर्ने सवारीसाधन र जलविद्युत, खानेपानी, सडक लगायतका निर्माणाधीन आयोजना बन्द भएसँगै खपतमा ह्वात्तै घटेको हो । दैनिक उपभोगका अत्यावश्यक वस्तुको आयात भने नियमित छ ।
गत आर्थिक वर्षको ९ महिनामा पेट्रोलियम तेल र सुन गरेर १ खर्ब ४६ अर्ब ६६ करोड रुपैयाँको आयात भएको थियो । यसैगरी चालु आर्थिक वर्षको ९ महिनामा पेट्रोलियम तेल र सुन १ खर्ब १८ अर्ब ८० करोड रुपैयाँको आयात भएको भन्सार विभागले जनाएको छ ।
लकडाउनले आर्थिक अवस्था कमजोर बनेका बेला नेपालबाट बाहिरिने २७ अर्ब ८५ करोड रुपैयाँ जोगिएको छ ।
जोगिएको रकम सदुपयोग नहुँदा अर्थतन्त्रमा असर पर्छ स् अर्थविद् नेपालको पुँजी बाहिर जानबाट जोगिनुमा एक हिसाबले फाइदा भए यसले अर्थतन्त्रमा नकरात्मक असर पुर्याउने अर्थविद् प्राडा विश्वम्भर प्याकुर्याल बताउँछन् ।
डिजेल पेट्रोल लगायतका वस्तुको आयात घट्नुको मुख्य कारण विशेषगरी लकडाउनले निजी तथा सार्वजनिक सवारीसाधन बन्द हुनु नै हो ।
उनकाअनुसार संक्रमण रोकथामको उपयुक्त उपाय अपनाएर ढुवानी निरन्तर गर्न सकेमा त्यस्ता क्षेत्रमा पनि पेट्रोलियम पदार्थको खपत हुने थियो र किसानले उब्जाएका सामानले पनि बजार पाउने थियो ।
‘सिद्धान्तमा सबै काम भए पनि सरकारले अन द स्पट काम गर्न सकेको छैन,’ प्याकुर्याल भन्छन्, ‘कृषि उपज मार्केटमा आउने सम्भावानाको ढोका खोलिदिन जरुरी छ ।’ एकातिरबाट बहिरिने रकम जोगिए पनि अर्कोतिरबाट घाटा भइरहेको उनको भनाइ छ । लकडाउनका कारण अर्थतन्त्रका विविध क्षेत्र बन्द हुँदा माग घट्यो, आयात पनि घट्यो । आयात नहुँदा पुँजी केही बचत भए पनि त्यसको सदुपयोग नगरे अर्थतन्त्रमा घाटा हुन्छ ।
निर्यात पनि बन्द छ र आयात पनि हुन सकेको छैन । सरकारले लकडाउन खुला गर्ने र साना, ठूला र मझौला उद्योगहरु पनि खोल्न दिने भनेको छ तर उद्योगका लागि आवश्यक पर्ने र सामग्री ल्याउन सक्ने अवस्था छैन । प्रा.डा. प्याकुर्यालका अनुसार अपरच्युनिटी कस्ट आयात गरेर उद्योग चलाउन र उत्पादित वस्तु माग भएका क्षेत्रमा पुर्याउन सरकारले सहयोग गर्न सके आयात पनि हुन्थ्यो । यसो गर्न नसके दीर्घकालीन रुपमा नकारात्मक प्रभाव देखिने उनको भनाइ छ ।
तत्कालका लगि नेपाली पुँजी बाहिर जानबाट जोगिए पनि त्यसको फाइदाभन्दा बेफाइदा बढी देखिनेछ ।
यस्तो छ तथ्याङ्क
विभागको तथ्यांकअनुसार गत आर्थिक वर्षको ९ महिनामा २५ अर्ब ७५ करोड ६२ लाख मूल्य बराबरको पेट्रोल आयात भएको थियो । त्यस्तै १० अर्ब ३८ करोड ५३ लाखको हवाई इन्धन, ८४ अर्ब ५२ करोडको डिजेल र २६ अर्ब रुपैयाँको सुन आयात भएको थियो ।
चालु आर्थिक वर्षको ९ महिनासम्म पेट्रोल २५ अर्ब ४४ करोड रुपैयाँको आयात भएको छ । त्यसैगरी हवाई इन्धन ८ अर्ब ५९ करोड ५८ लाख, डिजेल ७१ अर्ब १३ करोड ५० लाख र सुन १३ अर्ब ६३ करोड ८७ लाख करोड रुपैयाँको आयात भएको भन्सारको तथ्यांकले देखाउँछ ।
गत आर्थिक वर्षको ९ महिनाको तुलनामा चालु आर्थिक वर्षको ९ महिनामा ३२ करोड रुपैयाँ कमको पेट्रोल आयात भएको छ । त्यसैगरी हवाई इन्धन २ अर्ब ३९ करोडमको आयात भएको छ भने डिजेल आयातमा १३ अर्ब ३८ करोड कम छ ।
गत वर्षको तुलनामा चालु आर्थिक वर्षको ९ महिनामा १३ अर्ब ६४ लाख रुपैयाँ कमको सुन आयात भएको छ । सुनको भाउ लगातार बढेका कारण चालु आर्थिक वर्षको साउन भदौ र असोज महिनामा सुनको आयात ठप्प नै थियो । साभार : खबरहव