बिर्तामोड । क्यान्सर रोग परिक्षण गर्न विश्वमै पछिल्लो पटक विकास भएको अत्याधुनिक उपकरण पेट सिटी स्क्यान मेशिनको सेवा बिर्तामोडको पूर्वाञ्चल क्यान्सर अस्पतालमा सुरु भएको छ । योसँगै अस्पतालको सेटअपमा पेट सिटी स्क्यान सेवा सुरु गर्ने पूर्वाञ्चल क्यान्सर अस्पताल नीजि क्षेत्रको पहिलो अस्पताल बनेको छ ।
बिहिबार (आज) मुखको क्यान्सर भएका ५२ वर्षीय एक पुरुषको पेट सिटी स्क्यान गरेर सेवा सुरु गरिएको हो । अस्पतालले २ वर्षअघि पेट सिटी स्क्यान ल्याएको भए पनि सरकारको नीतिका कारण सुरु हुन सकेको थिएन । अब भने दुई वर्ष पछि भए पनि सेवा सुरु गर्न सकेकोमा अस्पतालका मेडिकल निर्देशक डा विरेन्द्र यादवले खुशी व्यक्त गरे । उनले भने, ‘अहिलेसम्म धेरै बिरामीले सेवा लिन पाउँथे तर पनि केही छैन ढिलै भए पनि सेवा सुरु गर्न सक्यौं । यो क्यान्सरका बिरामी र हामी सबैका लागी खुशीको कुरा हो ।’
उनले पेट सिटी स्क्यान मेशिन भएर पनि बिरामीलाई अन्त पठाउनु पर्दा निकै नराम्रो लाग्ने गरेको भन्दै अब भने आफ्नै अस्पतालमा सो सेवा दिन पाउँदा खुशी लागेको छ । उनले आफूहरुले अबदेखि यो सेवा नियमित गर्ने र दैनिक ८ देखि १० जनाको पेट सिटी गर्न सकिने जनाए ।
पेट सिटी स्क्यानमा प्रयोग हुने आइसोटप नेपालमा नबन्ने कारणले भारतबाट झिकाउन पर्ने र सो आइसोटप जति सक्दो छिटो प्रयोग गर्नुपर्ने हुन्छ । समय सिमाका आधारमा गुणस्तर निर्धारण हुने सो आइसोटप बागडोग्रा जुन झापाबाट आधा घण्टाका दूरीमा रहेको एअरपार्टबाट सिधै अस्पताल ल्याएर प्रयोग गर्ने हुँदा यसको गुण्स्तर अत्यन्त बढी हुने बताए । भारतको बागडोग्रा एअरपोर्टबाट अस्पताल नजिक भएका कारण पनि यसको प्रयोगमा सजिलो हुने र बढी रिजल्ट दिनेमा आफू ढुक्क रहेको उनले बताए । उनले आफूहरुले बिरामीको आर्थिक अवस्थालाई मध्यनजर गर्दै अन्य स्थानको भन्दा केही सस्तो पनि गरेको समेत जानकारी दिए ।
यसैगरी अस्पतालका न्युक्लियर मेडिसिन विभागका प्रमुख डा रितेश उपाध्यायले क्यान्सरका बिरामीका लागि पेट सिटी स्क्यान नभई नहुने परीक्षण भएको बताए । उनले क्यान्सरको रोग पत्ता लगाउन, कुन स्टेजमा छ र उपचारले कसरी काम गरिरहेको छ भन्ने जानकारी लिनका लागि यो सेवा नभइ नहुने बताए । अब यो सेवा आएपछि आफनो अस्पतालमा कुनै पनि बिरामीलाई उपचारका लागि बाहिर पठाउन नपर्ने उनले जिकीर गरे । डा उपाध्यायले पेट सिटी स्क्यानले क्यान्सर बिरामीको उपचारमा निकै सहयोगी सिद्ध हुने बताएका छन् ।
PET/CT स्क्यानिङ भनेको के हो?
पोजिट्रोन उत्सर्जन टोमोग्राफी, PET इमेजिङ वा PET स्क्यान पनि भनिन्छ, एक प्रकारको आणविक औषधि इमेजिङ हो।
आणविक औषधिले रेडियोट्रेसर भनिने रेडियोधर्मी पदार्थको थोरै मात्रा प्रयोग गर्दछ। डाक्टरहरूले विभिन्न रोगहरूको निदान, मूल्याङ्कन र उपचार गर्न परमाणु औषधि प्रयोग गर्छन्। यसमा क्यान्सर, हृदय रोग, ग्यास्ट्रोइंटेस्टाइनल, इन्डोक्राइन, वा न्यूरोलोजिकल विकारहरू, र अन्य अवस्थाहरू समावेश छन्। आणविक चिकित्सा परीक्षाले आणविक गतिविधिलाई पिन पोइन्ट गर्छ। यसले तिनीहरूलाई प्रारम्भिक चरणहरूमा रोग पत्ता लगाउन सक्ने क्षमता दिन्छ। तपाईंले उपचारमा प्रतिक्रिया दिनुभएको छ कि छैन भनेर तिनीहरूले पनि देखाउन सक्छन्।
आणविक औषधि गैर आक्रामक छ। इन्ट्राभेनस इन्जेक्सन बाहेक, यो सामान्यतया पीडारहित हुन्छ। यी परीक्षणहरूले चिकित्सा अवस्थाहरूको निदान र मूल्याङ्कन गर्न मद्दत गर्न रेडियोफर्मास्युटिकल्स वा रेडियोट्रेसर भनिने रेडियोएक्टिभ सामग्रीहरू प्रयोग गर्छन्।
रेडियोट्रेसरहरू थोरै मात्रामा रेडियोएक्टिभ सामग्रीसँग जोडिएका वा “लेबल गरिएका” अणुहरू हुन्। तिनीहरू ट्यूमर वा सूजनको क्षेत्रहरूमा जम्मा हुन्छन्। तिनीहरूले शरीरमा विशेष प्रोटीनहरू पनि बाँध्न सक्छन्। सबैभन्दा सामान्य रेडियोट्रेसर F-18 fluorodeoxyglucose (FDG), ग्लुकोज जस्तै एक अणु हो। क्यान्सर कोशिकाहरू अधिक चयापचय रूपमा सक्रिय हुन्छन् र उच्च दरमा ग्लुकोज अवशोषित गर्न सक्छन्। यो उच्च दर PET स्क्यानहरूमा देख्न सकिन्छ। यसले तपाइँको डाक्टरलाई अन्य इमेजिङ परीक्षणहरूमा देखिनु अघि रोग पत्ता लगाउन अनुमति दिन्छ। FDG प्रयोग वा विकासमा धेरै रेडियोट्रेसरहरू मध्ये एक मात्र हो।
तपाईले सामान्यतया रेडियोट्रेसरलाई इंजेक्शनमा प्राप्त गर्नुहुनेछ। वा तपाईले यसलाई निल्न सक्नुहुन्छ वा ग्यासको रूपमा सास फेर्न सक्नुहुन्छ, परीक्षाको आधारमा। यो परीक्षण अन्तर्गत क्षेत्रमा जम्मा हुन्छ। एउटा विशेष क्यामेराले रेडियोट्रेसरबाट गामा किरण उत्सर्जन पत्ता लगाउँछ। क्यामेरा र कम्प्युटरले तस्विरहरू उत्पादन गर्दछ र आणविक जानकारी प्रदान गर्दछ।
धेरै इमेजिङ केन्द्रहरूले विशेष दृश्यहरू उत्पादन गर्न कम्प्युटेड टोमोग्राफी (CT) वा चुम्बकीय अनुनाद इमेजिङ (MRI) सँग परमाणु औषधि छविहरू संयोजन गर्दछ। डाक्टरहरूले यसलाई छवि फ्यूजन वा सह-पंजीकरण भनिन्छ। छवि फ्युजनले डाक्टरलाई एक छविमा दुई फरक परीक्षाहरूबाट जानकारी जडान गर्न र व्याख्या गर्न अनुमति दिन्छ। यसले थप सटीक जानकारी र थप सटीक निदानमा जान्छ। एकल फोटोन उत्सर्जन CT/CT (SPECT/CT) र पोजिट्रोन उत्सर्जन टोमोग्राफी/CT (PET/CT) एकाइहरूले दुवै परीक्षा एकै समयमा गर्न सक्छन्। PET/MRI एउटा उदीयमान इमेजिङ प्रविधि हो। यो अहिले सबै ठाउँमा उपलब्ध छैन।
PET स्क्यानले शरीरका महत्त्वपूर्ण कार्यहरू, जस्तै चयापचयको मापन गर्छ। यसले डाक्टरहरूलाई अंग र तन्तुहरूले कसरी काम गरिरहेको छ भनी मूल्याङ्कन गर्न मद्दत गर्छ।
सीटी इमेजिङले विशेष एक्स-रे उपकरणहरू प्रयोग गर्दछ, र केही अवस्थामा एक कन्ट्रास्ट सामग्री, शरीर भित्रको धेरै छविहरू उत्पादन गर्न। एक रेडियोलोजिस्टले कम्प्युटर मनिटरमा यी छविहरू हेर्छन् र व्याख्या गर्छन्। सीटी इमेजिङ उत्कृष्ट शारीरिक जानकारी प्रदान गर्दछ।
संयुक्त PET/CT स्क्यानरहरूले आज लगभग सबै PET स्क्यानहरू प्रदर्शन गर्छन्। यी संयुक्त स्क्यानहरूले असामान्य चयापचय गतिविधिलाई इंगित गर्न मद्दत गर्दछ र अलग-अलग प्रदर्शन गरिएका दुई स्क्यानहरू भन्दा बढी सही निदान प्रदान गर्न सक्छ।
