शास्त्रअनुसार हजारौँ कमलका फुलहरूले भगवान् विष्णुको पूजा गरेर शिव जी को अर्चना गर्ने मनुष्यले आफ्ना सबै बन्धनहरू बाट मुक्ति पाएर वैकुण्ठ लोक प्राप्त गर्दछ । कार्तिक शुक्ल चर्तुदशीमा यस व्रत गर्ने चलन छ ।
वैकुण्ठ चर्तुदशीको व्रत कथा
एक पटक नारद भगवान् विष्णुकहाँ वैकुण्ठमा पुगे । विष्णुजीले नारदजीलाई आउनुको कारण सोध्नुभयो । नारदले भने, “प्रभु पृथ्वीमा हजुरलाई कृपा निधान भनिन्छ। तर तपाई का प्रिय भक्तहरूले मात्र कृपा पाँउदछन । त्यसैले कुनै यस्तो उपाय बताइदिनुस् जसद्वारा साधारण स्त्री पुरुष पनि तपाँइको कृपाको पात्र बन्न सक्नेछन् ।
त्यसमा भगवान्ले भन्नुभयो– “नारद कार्तिक शुक्ल चतुर्दशीका दिन व्रत बसी भक्तिपूर्वक मेरो पूजा गर्ने महिला तथा पुरुषले स्वर्ग प्राप्त गर्नेछन् ।
यसपछि विष्णुले जय विजयको आह्वान गरेर कार्तिक शुक्ल चतुर्दशीमा स्वर्गका द्वारहरू खोलिदिने आदेश दिनुभयो । भगवान्ले यो दिन अलिकति पनि मेरो नाम लिएर पूजा गर्नेलाई बैकुण्ठको वास हुने बताउनुभयो ।
महाभारत र वैकुण्ठ चर्तुदशीको कथा
महाभारतको युद्धमा जब भीष्म पितामह सूर्यको पर्खाइमा ओछ्यानमा सुतिरहेको बेला भगवान् कृष्ण पाँच पाण्डवहरूलाई लिएर उहाँकहाँ पुग्नुभयो ।
युधिष्ठिरले भीष्म पितामहसँग कृपया हामीलाई राजधर्मको निर्देशन दिनुहोस् भनेर अनुरोध गरे ।
त्यसपछि भीष्म पितामहले पाँच दिनसम्म राजधर्म, वर्ण धर्म, मोक्ष धर्म आदिको उपदेश दिनुभयो। उहाँको उपदेश सुनेर श्रीकृष्ण जी सन्तुष्ट भएर “बाबा १ कार्तिक शुक्ल एकादशीदेखि पूर्णिमासम्मको पाँच दिनमा तपाईँले दिनुभएको धार्मिक उपदेशबाट म धेरै खुसी छु। तपाईँको सम्मानमा म भीष्म पञ्चक व्रत स्थापना गर्छु। जसले यसो गर्छ, जीवनभर विभिन्न सुख भोगेर अन्त्यमा मोक्ष प्राप्त हुन्छ भनेर स्वयम श्री कृष्णले भन्नुभएको थियो ।
